صفت کلمهای است که توضیحی به اسم اضافه میکند و در واقع وابسته اسم است. مثلاً در جمله «کیف قهوهای را بیاور»، کلمه «قهوهای» صفتی برای کیف است و بر آن توضیحی میافزاید.
قید نیز واژهای است که به فعل توضیحی اضافه میکند و در واقع آن را وابسته فعل مینامند. به عبارت دیگر، قید کلمه یا عبارتی است که چگونگی انجام فعل را بیان میکند. به همین دلیل است که فعل به قید مقیّد است و به قید وابسته فعل میگویند.
مثلاً در جمله «احمد آهسته آمد»، واژه آهسته نحوه انجام فعل «آمدن» را بیان میکند و آن را به معنی جدیدی مقیّد میکند. بنابراین «آهسته» قید فعل است.
البته، علاوه بر فعل، قید میتواند به صفت، مسند، مصدر و قید نیز اضافه شود و توضیحی درباره آنها به مخاطب ارائه کند. در این موارد، به ترتیب، قید صفت، قید مسند، قید مصدر و قید قید داریم. مثالهای زیر این موارد را بهتر نشان میدهند:
قید صفت: در جمله «دوست بسیار خوب من به مسافرت رفت»، کلمه «بسیار» قیدی برای صفت «خوب» است.
قید مسند: در جمله «احمد بسیار مؤدب است»، کلمه «بسیار» قید برای مسند «مؤدب» است.
قید مصدر: در جمله «هنوز هم خوب نوشتن او را باور نمیکنم»، کلمه «خوب» قیدی برای مصدر «نوشتن» است.
قید قید: در جمله «او را دیدم که بسیار شتابان راه میرفت»، کلمه «بسیار» قیدی برای قید «شتابان» است و توضیحی به آن افزوده است.
شاید این پرسش برایتان پیش آمده باشد که تفاوت قید با مسند چیست. در پاسخ به این پرسش باید بگوییم که مسند از اجزای اصلی جمله است و نمیتوان آن را حذف کرد. مثلاً در جمله «هوا بسیار گرم است»، مسند و قید مسند، به ترتیب، «گرم» و «بسیار» هستند و میبینیم که قید را میتوان حذف کرد، اما مسند را نه. یا در جملههای «دیروز جمعه بود» و «احمد جمعه به مسافرت میرود»، کلمه «جمعه» به ترتیب نقش مسند و قید را دارد. همانطور که مشخص است، مسند را نمیتوان حذف کرد، اما حذف قید جمله را ناتمام نمیکند.